شیر مادر بهترین انتخاب برای تغذیه شیرخواران است و به دلیل این که از لحاظ تغذیه ای شیر کاملی است، می تواند تمــام مــواد مغــذی موردنیــاز کودک را بــه مقــدار مناســب تــا شش ماهگی فراهم کند.

شیر انسان حاوی موادی است که از نظر کیفیت و کمیت قابل جذب برای شیرخوار بوده، انرژی و رشد کودک را تامین می کند.هیچ ماده ای وجود ندارد که بتواند جای شیر مادر را بگیرد. مصرف شیر مادر، شیوع بستری شدن کودک به دلیل بیماری های تنفسی را کاهش می دهد و شیرخوار را از ابتلا به اسهال، عفونت گوش میانی، آلرژی و دیابت نوع 2 محافظت می کند. شیر مادر دارای همه مواد مغذی است که برای رشد و تکامل مناسب کودک موردنیاز است و لحظه به لحظه، ساعت به ساعت و ماه به ماه با نیاز کودک تغییر می کند. تغذیه با شیر مادر از اهداف سازمان بهداشت جهانی است و به ویژه در ساعت اولیه پس از زایمان و تا دست کم 6 ماه پس از زایمان مورد تاکید است.

شیرخواری؛ ســریع تــرین مرحلــه رشــد بعــد از تولــد

ســریع تــرین مرحلــه رشــد بعــد از تولــد، دوران شیرخواری است. نیازهای غذایی کودکان در سنین مختلف متفاوت است؛ بنابراین نوع غذاهایی که تأمین کننده این نیازها هستند باید هماهنگ با رشد و تکامل طبیعـی جسـمانی و گروه سنی آنها باشد. مهمترین نشانه سلامت، رشـد و تکامل مطلوب کودک اسـت.

آغوز یا کلستروم شـیر غلـیظ زردرنگـی است که در2 تـا 3 روز اول پـس از زایمـان تولید می شود. آغوز مانند لایه ای محافظ جـدار داخلـی روده ای شیرخوار را می پوشاند؛ اگر نوزاد غذای دیگری به جز شیر مادرش مصرف کند این لایه از بین می رود و عامل عفونی وارد سیستم گردش خون نوزاد مـی شـود.

شیر آغوز تا چند روز پس از تولد نوزاد ادامه دارد؟

آغوز در مقایسه با شیری که پس از آن تولیـد مـی شـود، مقدار بیشتری پـروتئین و مقـدار کمتـری چربـی دارد؛ عبور از مرحله کلستروم و وارد شدن به مرحله شیر رسیده در حـوالی روزهای سوم تا پنجم پس از زایمـان شـروع مـی شـود. شـیر رسیده در روز دهم بعد از زایمان ساخته می شود.

ترکیـب شـیر مـادر کـامل منطبــق بــا نیازهــای شــیرخوار اســت و این امر باعث رشد بهتر کودک می شود.

مقدار ویتامین های شیر مـادر بـرای تـأمین نیازهای شیرخواران کافی اسـت. مـادری کـه خـود بـه مقدار کافی ویتامین مصـرف مـی کنـد، می تواند تمـام نیازهـای کودک را تأمین کند.

ایمنی نوزاد در برابر بیماری ها به کمک شیر مادر

عوامـل ضـد عفونـت موجـود در شـیر مـادر، شیرخوار را در برابـر بسـیاری از بیمـاری هـا محافظـت می کند. این عوامل در سـایر شـیرها وجـود ندارد یـا غیرفعال هستند.

مواد معدنی موجود در شیر مادر بـرای تـأمین نیـازشیرخوار کافی است؛ اما در شیر گاو به مقدار زیاد وجود دارد.

شیرخوارانی که از شیر گاو تغذیه می شوند به علت دریافت مقدار زیادی از نمک نیاز به آب اضافی دارند و کلیه های نارس نوزادان برای دفع نمک هـای اضـافی دچار مشکل خواهد شد؛ در صورتی که مقدار آب موجـود در شیر مادر برای نوزاد کافی است و نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند در4 تـا 6 ماه اول نیاز به آب اضافی حتـی در آب و هـوای گـرم ندارند.

با وجود کم بودن مقدار آهن شیر مادر، جذب آن بسیار خوب است و تـا حـدود 70درصـد، گـاهی حتـی 90درصد آن به مصرف بدن شیرخوار می رسد.

درصد ابتلا به آسم، اگزما و انواع آلـرژی در شـیر مادر خواران بسیار کمتر گزارش شده است؛ به علت اخـتلاف در ترکیـب چربـی شـیر مـادر، شیرخوار پرخوری نمی کند و کمتر چاق مـی شـود. شیر مادر، پاکیزه و دارای درجه حـرارت مناسـب و عاری از آلودگی میکروبی است؛ تغذیه با شیر مادر رابطه ی عـاطفی بـین مـادر و فرزند را بیشتر می کند؛ احتمال بروز اسهال در این کودکان به مراتب کمتر است همچنین کمتر دچـار مشـکلات دنـدانی ناشی از پستانک و تغذیه ی مصنوعی می شوند؛ شیر مـادر خـواران نسـبت بـه کودکـانی کـه بـا شـیر مصنوعی تغذیه می شوند ضریب هوشی بیشتری دارند؛ مکیدن پستان به طور مکرر و با قدرت، بر رشـد و تکامل فک، عضلات فک و صـورت و عضـلات زبان تأثیر بسـزایی دارد و باعـث مـی شـود ایـن کودکان گفتار روان تری داشته باشند؛ عفونت گوش میانی در کودکانی که با شیر مـادرتغذیه می شوند کمتر دیده می شود. از مزایای تغذیه انحصاری بـا شـیرمادر این است که عـادت ماهیانـه  مـادر و امکــان تخمــک گــذاری وی را بــه تعویــق می اندازد؛ درنتیجه حاملگی های زودرس کمتراتفاق می افتد؛ جمع شدن و برگشت رحم به اندازه طبیعی، در مادرانی که به نوزادانشان شـیر مـی دهنـد، سریع تر اتفاق می افتد؛ برگشت سریع رحم به حالت طبیعـی و دیرترشروع شدن عادت ماهیانه به دلیـل شـیردهی باعث جلوگیری از کم خونی مادر می شود؛ مادرانی که نوزادشان را شیر می دهند چون ازچربی ذخیره شده دوران بارداری برای سـاخته شدن شیر استفاده می شود، زودتر وزن اضـافی را از دست می دهند. به همین دلیل زودتر بـه وزن طبیعـی قبـل از بارداری برمی گردند؛ احتمال ابتلا به سرطان پستان و تخمـدان درزنان شیرده کمتر است . به دلیل تماس های مکرر پوست با پوست کودک در زمان شــیردهی و احســاس آرامــش و رضایتی که از ایـن تمـاس حاصـل مـی شـود کودک وضعیت روحی و عاطفی بهتری خواهد داشت.

مادرانی که کودکانشان را با شیر خـود تغذیـه می کنند علاوه بر کمـک بـه رشـد و تکامـل مناسب نسل آینده، از خروج مبالغ هنگفتی ارز به خـارج از کشـور بـرای ورود شـیر خشـک جلوگیری کرده و از این طریـق بـه توسـعه اقتصادی کشور کمک می کنند.